Chương 19: Hàng hoá

Vừa khéo thời gian đó Diệp Ly không được làm công việc gia sư đầu tiên của mình, nguyên nhân là vì gia đình người ta đã tìm được một sinh viên của một trường khác tốt hơn. Tôi hỏi cô còn muốn tìm việc gia sư nữa không? Cô ấy nói: "Không tìm nữa thì sinh hoạt phí phải làm thế nào." Tôi lấy hết dũng khí nói với cô ấy: "Tớ và cậu cùng đi tìm nhé!". Cô ấy nhìn tôi hồi lâu với vẻ ngạc nhiên. Mặt tôi nóng bừng lên. Tôi cố gắng mỉm cười với cô ấy.

Từ trước đến nay tôi vốn là đứa rất nhạy cảm và tự tôn, việc tôi làm gia sư và đi làm thêm không một ai biết. Tôi không cho các bạn cùng phòng biết vì sợ họ khinh thường tôi. Bởi lẽ, trong lớp và khoa chúng tôi, con gái đều rất được chiều chuộng, trừ khi điều kiện gia đình đặc biệt khó khăn, nếu không sẽ không phải ra ngoài làm việc gì cả. Tuy nhiên, tôi cũng hiểu bầu không khí kiểu như vậy, sự hư vinh như vậy của một tập thể quả thật là không bình thường. Tôi thừa nhận tôi chịu ảnh hưởng rất lớn của môi trường xung quanh. Bản thân tôi vốn rất thích hư vinh và lười biếng. Trong môi trường như thế, những phẩm chất của bản thân tôi như sự hư vinh cố làm ra vẻ được nuông chiều từ nhỏ đều có điều kiện phát triển nhanh chóng. Tôi trở thành một con bé bất trị. Việc làm gia sư và đi làm thêm tôi cũng không nói cho cha mẹ biết. Tôi không cho cha mẹ biết vì sợ cha mẹ đau lòng. Tôi đã bế tắc, tôi không muốn "đứt gánh giữa đường" không muốn làm một kẻ làm việc gì cũng không thành, không bỏ công sức một cách vô ích. Cho nên tôi quyết định đi tìm việc gia sư cùng Diệp Ly. Bất luận thế nào, nhất định phải tìm cho kỳ được, nhất định phải kiếm được đồng tiền đầu tiên của chính mình. Lại là một buổi chiều thứ Sáu. Chúng tôi đến trước cửa hàng sách Tân Hoa Tư Môn Khẩu.

Ở đó đã có rất nhiều sinh viên rồi, một đám hai ba người, cũng có người đứng đó một mình, có người đang tán gẫu với bạn đi cùng, có người đang cầm một cuốn sách dày cộp để đọc. Trước mặt họ đều đặt một tờ giấy rộng nửa mét vuông, bên trên viết hai chữ rất to bằng bút lông "Gia sư", bên dưới chú thích Văn, Toán, Anh hoặc Lí, Hoá các loại. Nếu là Đại học Vũ Hán hay Đại học Công nghiệp và Thương mại Hoa Nam còn có thể viết tên trường khá to trên tờ giấy. Tôi và Diệp Ly cũng rút từ cặp sách ra tờ giấy trắng viết hai chữ "Gia sư" đã được chúng tôi chuẩn bị trước rồi đứng đó. Chúng tôi đã trở thành một loại hàng hoá như thế đấy, một loại hàng hoá rẻ tiền bên đường, để mặc cho người ta lựa chọn, họ mua hay không mua chúng tôi đều không thể oán trách được lời nào. Lại còn phải chịu đựng sự kì thị của những "nhãn hiệu hàng hoá" khác nữa.

Tôi tự nói với mình rằng nhất định không thể lúc nào cũng mẫn cảm như thế. Tôi không ngừng nói với bản thân rằng đây không phải là việc gì đáng xấu hổ, chẳng qua là tôi muốn tự mình làm tự mình hưởng mà thôi, tôi không muốn tăng thêm gánh nặng cho cha mẹ nữa, họ chu cấp cho tôi học đại học đã không dễ dàng gì. Tôi không ngừng nói với mình rằng không được tự ti, hãy nhìn xem, còn có biết bao sinh viên giống như mình, ch ẳng phải bọn họ đều vẫn rất tốt sao? Có người còn cười nói rất vui vẻ nữa cơ. Tôi tự nói với mình rằng, dùng những kiến thức mình đã được học để kiếm tiền nuôi thân là việc vẻ vang, cha mẹ có biết nhất định cũng sẽ rất vui.

Nhưng mặt tôi vẫn đỏ bừng lên. Tôi có cảm giác nhiệt độ của đôi tai mình đã vượt quá 100 độ. Tôi không dám ngẩng đầu nhìn ai. Tôi sợ gặp người quen. Tôi lớn lên ở thành phố này, tôi đã biến mình thành thứ hàng hoá để bày bán ở chốn phồn hoa của thành phố, tôi căng thẳng gấp trăm vạn lần Diệp Ly. Qua lại trên những con phố này, lúc nào tôi cũng có thể đụng phải người quen. Họ có thể là bạn học tiểu học, bạn học trung học, bạn học đại học, họ hàng, người thân, đồng nghiệp của cha mẹ tôi. Chưa có ngày nào như ngày hôm đó, chưa bao giờ tôi cảm thấy cuộc sống của mình lại liên can đến nhiều người như thế, lại phải hạn chế mối "nhân duyên" với nhiều người đến thế. Nếu họ trông thấy tôi ở đây, chỉ cần một ánh mắt khinh thường của họ cũng đủ để giết chết lòng tự tôn của tôi, hay cái ánh mắt trịnh thượng của họ cũng có thể khiến tâm hồn nhạy cảm của tôi tan nát. Cho dù tôi có tự khuyên nhủ mình rằng đây không phải là việc gì đáng xấu hổ, nhưng trong lòng tôi vẫn cảm thấy bao năm qua chưa bao giờ mình bị mất mặt như vậy. Bạn có thể phê bình nhân sinh quan của tôi không đúng, bạn có thể cười nhạo tính hư vinh nực cười của tôi, bao nhiêu năm sống trong trường học, sự thông minh và xinh đẹp đã khiến tôi lúc nào cũng "rạng ngời". Nhưng ngày hôm đó tôi không thể không vứt bỏ tất cả sự tôn nghiêm và hư vinh, tôi đã biến mình thành một thứ hàng hoá vô nghĩa, lặng lẽ trưng bày ra đó để mặc người ta lựa chọn mua bán, tôi đã phải dẹp bỏ tất cả sự tự tôn... Tôi mang máng nhớ lại những cảm giác của mình lúc đó: hơi thở nhọc nhằn, toàn thân khô héo, khó chịu như là bị sốt cao vậy, cảm giác như có thể ngất đi ngay lập tức. Tâm hồn mỏng manh của tôi đã bị chọc thủng, chỉ còn sót lại một lớp vỏ bọc tinh thần. Trong những lúc như thế tôi muốn mình là một kẻ không có linh hồn, nếu có, chắc nó nhảy ra khỏi thân xác tôi rồi ôm hận mà tự sát mất.

Ở cửa hàng sách Tân Hoa Tư Môn Khẩu có rất nhiều bậc phụ huynh đưa con đi mua sách tham khảo dịp cuối tuần, ai ai cũng mong con cái thành đạt. Thật đáng thương cho nỗi lòng cha mẹ trong thiên hạ. Có phụ huynh vừa dắt đứa con đi qua vừa cúi thấp đàu nhìn từng chữ một viết trên những tờ giấy ở dưới đất. Khi bắt gặp sinh viên của Đại học Vũ Hán hay Đại học Công nghiệp và Thương mại Hoa Nam thì sẽ dừng lại bắt chuyện. Tôi nhìn vào tờ giấy của mình, trên đó viết hai chữ "Gia sư" sít vào nhau trông thật tội nghiệp. Tôi cảm thấy mình thật vô liêm sỉ. Một trường học chẳng ra sao như thế thì liệu có người đến mời chúng tôi làm gia sư không? Cuối cùng cũng có một người đàn ông khoảng 40 tuổi dắt theo một đứa trẻ 10 tuổi đi qua đi lại rồi dừng trước mặt chúng tôi. Ngay lập tức tôi lấy lại tinh thần, gượng đôi chân đang mệt mỏi rã rời đứng thẳng dậy.

Ông ấy nhìn một lát rồi hỏi: "Các cháu có thể dạy Toán, Lí, Hoá không?" Tôi và Diệp Ly nhìn nhau trong chốc lát, tôi không có kinh nghiệm, thế là Diệp Ly nói: "Chú ạ, cháu phải nói với chú thế này, chúng cháu là sinh viên ngành khoa học xã hội, phải xem con chú học lớp mấy, nếu là học sinh trung học thì chúng cháu dạy Toán, Lí, Hoá cho cậu ấy e rằng sẽ có vấn đề". Người đàn ông đó nhìn chúng tôi lắc đầu không đáp rồi đi mất. Tờ giấy trắng chữ đen im lìm nằm trước mặt chúng tôi dường như cũng đang nhìn chúng tôi một cách châm biếm.

Buổi chiều hôm đó tôi và Diệp Ly đã đứng đúng năm tiếng đồng hồ, chỉ có hai người đến hỏi chúng tôi nhưng vừa nghe chúng tôi là sinh viên ngành khoa học xã hội liền lắc đầu rồi đi mất. Tôi và Diệp Ly mỗi người đều suy nghĩ chuyện của riêng mình nên rất ít nói chuyện với nhau. Đứng mệt rồi tôi liền ngồi ngẩn ra trên bậc thang của cửa hàng sách, ngắm nghía đôi chân mọi người đi qua đi lại, người đi giày da, người đi dép, người đi giày cao gót, người xỏ giày lười, nam có, nữ có, người lớn có, trẻ em có, bao nhiêu những đôi chân như vậy, không ai giống ai, cứ đi đi lại lại như dòng nước chảy mãi không ngừng, nhìn rồi lại ngắm, trong lòng bỗng dần thấy thanh thản lại. Trên con phố đầy người qua lại, những người đi bộ bước đi vội vàng đã cho tôi thấy rõ sự nhỏ bé của bản thân mình. Có ai thèm để ý đến tôi cơ chứ? Mọi người chẳng qua chỉ là khách qua đường mà thôi. Tôi là khách qua đường của bạn, bạn là khách qua đường của tôi, chúng ta đều là khách qua đường của số mệnh. Số mệnh giống như trần ai, là khách qua đường của thời gian và không gian, hàng ngàn hàng vạn năm như dòng nước chảy mãi không ngừng.

Có cái gì mà không lớn lên được. Có cái gì mà không phải là thoảng qua như mây khói. Cuối cùng nhìn ngắm tới mức buồn ngủ díu mắt, tôi chỉ muốn nhanh chóng rời khỏi chỗ này. Khi trời bắt đầu tối dần, học sinh của các trường khác cũng lần lượt thu dọn ra về. Tôi nói với Diệp Ly: "Về thôi, chúng ta về thôi." Diệp Ly nói: "Từ từ đã, còn có một vài phụ huynh và con của họ vẫn chưa ra mà, những người như vậy luôn có sự kì vọng vào con cái cao hơn hết." Tôi đành đứng lại đó. Tôi cảm thấy mình giống như một con ngốc bán khoai vậy. Khi trời đã tối hẳn, Diệp Ly mới chịu thu dọn đồ đạc ra về. Không thu hoạch được gì. Tôi uể oải nói: "Lần trước làm thế nào cậu tìm được công việc gia sư?" "Cũng tìm như thế này thôi. Chắc cậu vẫn chưa quen? Những đứa trẻ thành phố đều như vậy cả. Không sao."

Tôi sợ cô ấy sẽ tiếp tục nói, tôi không muốn người khác đề cập đến những chuyện này rồi an ủi hay tỏ ra thông cảm với tôi nên nói: "Nói linh tinh. Tớ biết rồi". Sau đó tôi nhìn ra chỗ khác, tỏ ý không muốn cô ấy nói nhiều thêm nữa. Chiếc xe buýt chạy nhanh như bay trên nhưng con đường của Vũ Hán, tôi mơ hồ không hiểu gì, một thành phố lớn như vậy, trống trải như vậy, ham muốn thì nhiều mà dường như trong lòng lại không hề hay biết. Về đến kí túc xá, không biết phải làm thế nào đây, mọi người trong phòng đều đã biết tôi và Diệp Ly đến chỗ đó tìm việc gia sư. Đó cũng là cái tài trời phú cho con gái. Vừa bước vào cửa phòng, La Nghệ Lâm đã liến thoắng lên: "Ồ đã về rồi đấy à, thế nào, có tìm được việc làm gia sư nào không? Tìm được rồi thì khao đi chứ". Tôi chẳng thèm để ý đến cô ta, chỉ cảm thấy trong câu nói của cô ta có ý châm biếm. Mặt tôi lại nóng bừng lên. Thực ra cho dù trong lòng tôi có tự an ủi mình như thế nào chăng nữa thì tôi vẫn cảm thấy đứng trên phố rồi chờ người ta đến "mua" như thế là một việc rất mất thể diện. Tôi không mang nổi bộ mặt như vậy. Từ xưa tới nay, nghèo khổ vốn không phải là việc gì vẻ vang. Ít nhất thì trong lòng tôi cho là như vậy.

Diệp Ly lạnh lùng nói một câu: "Không tìm được". La Nghệ Lâm xấu hổ, ngượng ngùng chạy sang phòng các nữ sinh khác.

Tôi nằm trên giường, thở dài nặng nề, nghĩ rằng có lẽ con người đã trưởng thành và kiên cường lên như thế chăng. Tôi lại cảm thấy, thực ra những đứa con trong những gia đình thiếu thốn ở thành phố thường lúng túng hơn nhiều so với những đứa con từ nông thôn ra. Bởi vì tuy rằng hoàn cảnh gia đình chúng không tốt nhưng thông thường từ nhỏ chúng đã không phải chịu khổ quá nhiều, mà thành phố lại ban cho chúng tôi lòng tự tôn rất nhạy cảm và tính hư vinh rất lớn. Chúng tôi muốn trốn tránh nhưng lại phát hiện ra rằng không thể nào trốn được, dù sao thì cũng không thể đối mặt một cách thản nhiên như những người con gái phải chịu khổ từ nhỏ.

Trước khi ngủ Diệp Ly hỏi tôi: "Ngày mai đi nữa không?" Tôi do dự không biết phải trả lời thế nào, đành nói: "Ngày mai hẵng hay". Sáng hôm sau, khi Diệp Ly thức dậy thì tôi đã tỉnh rồi, tôi vẫn để mắt đến cô ấy. Tôi nói: "Tớ cũng dậy rồi, hôm nay tớ vẫn sẽ đi cùng cậu." Diệp Ly mỉm cười nói: "Được thôi".

Ngày hôm đó có lẽ vì chúng tôi đến khá sớm nên vào lúc mười giờ sáng tôi đã tìm được một chỗ làm gia sư. Một phụ nữ dắt theo một cậu bé khoảng 10 tuổi đến nói muốn tìm một gia sư tiếng Anh. Bà ta hỏi về trường học, về chuyên ngành và hỏi chúng tôi học năm thứ mấy, thậm chí còn hỏi điểm thi đại học môn tiếng Anh của chúng tôi, Diệp Ly nsoi được 138 điểm, tôi 138 điểm, thực ra cả hai chúng tôi đều nói dối bà ta, tôi chỉ được có 119 điểm mà thôi. Cuối cùng bà ta đòi xem thẻ sinh viên của chúng tôi. Sau khi đã vừa ý bà ta lại làm khó chúng tôi: "Vậy ai trong hai cháu sẽ dậy đây?". Tôi bỗng phấn chấn hẳn lên. Khi đó tôi rất hi vọng bà ta sẽ chọn tôi, bởi vì tìm được công việc sớm chừng nào tôi cũng yên tâm sớm chừng ấy, nếu không cứ đứng đây cả ngày trời lại không tìm được việc, cái cảm giác khó chịu trong lòng đó thật không thể biểu đạt ra bằng ngôn ngữ.

Tôi nhìn Diệp Ly, cô ấy cười với vẻ rất khó xử, cười một cách miễn cưỡng. Tôi biết, cách nghĩ của cô ấy cũng giống tôi. Chúng tôi đều không nói gì, đợi chờ người phụ nữ đó đưa ra quyết định cuối cùng. Không biết bao nhiêu lần tôi nghĩ tới những hàng hoá bày trong tủ kính trên thị trường, cho dù hai thứ giống hệt nhau cũng luôn có những vị khách hay soi mói sẽ cầm chúng trên tay để so đi sánh lại. Người phụ nữ nói với con trai: "Con thích chị nào?" Đứa bé nhìn tôi, tôi vội vàng mỉm cười với nó. Tôi cảm thấy đau đớn thấu xương, máu trong người cũng lạnh toát, trong ngày hè vô cùng nóng nực mà hơi lạnh cứ tuôn ra ào ạt. Vì sự sinh tồn mà ngay đến một đứa bé cũng phải ra sức lấy lòng. Không có tiền khiến lòng tự tôn của con người thật rẻ mạt. Đứa bé lại nhìn Diệp Ly, Diệp Ly cũng mỉm cười với nó. Cuối cùng nó chỉ tay vào tôi và nói: "Chị này".

Tôi cười, lần này là nụ cười vui mừng nhẹ nhõm như trút được một gánh nặng chứ không phải để lấy lòng ai cả. Tôi quay đầu nhìn Diệp Ly, cô ấy vẫn cười nhưng rõ ràng nụ cười của cô ấy đã đanh lại. Bỗng nhiên tôi cảm thấy hơi áy náy. Bắt đầu nói đến một vấn đề nhạy cảm là giá cả. Người phụ nữ nói: "Bình thường các cháu dạy ở ngoài bao nhiêu tiền một giờ?" Tôi nghĩ một lát rồi nói:"25 tệ hai tiếng ạ". Bà ta nói: "Đó là ở bên Hàn Khẩu, còn ở Vũ Xương này thông thường đều là 20 tệ thôi chứ? Hơn nữa nhà chúng tôi cũng gần trường các cháu". Bà ta vừa dứt lời, tôi đã nhanh chóng nhẩm tính, ngoài tiền xe đi đi về về mất 2,4 tệ, tôi dạy hai tiếng đồng hồ mà chỉ kiếm được có 17,6 tệ, đi trên đường ít nhất cũng mất một tiếng. Tôi hơi do dự, cảm thấy tiền dạy thấp quá nhưng không biết phải làm sao để thương lượng giá cả với bà ta.

Tôi lắp ba lắp bắp nói: "Điều này, điều này..."

Diệp Ly nói chen vào một câu: "Mình thấy 20 tệ được đó." Ánh mắt của người phụ nữ đó ngay lập tức hướng về cô ấy. Tôi hiểu rằng mình phải đưa ra quyết sách ngay lập tức. Thế là tôi nói: "Được, 20 tệ cũng được ạ". Diệp Ly không nói gì thêm nữa, chỉ nhìn tôi. Người phụ nữ đó ghi lại địa chỉ liên lạc, hẹn giờ học. Và cuối cùng là tạm biệt. Nhìn bóng dáng người phụ nữ đó cứ đi xa dần, tận đáy lòng tôi lại trào dâng một kiểu tâm trạng không hiểu ra sao nữa. Nghĩ tới sau này mỗi tháng đều có thu nhập 200 tệ, như vậy có thể giảm bớt một nửa gánh nặng cho cha mẹ, trong lòng cũng dần thấy vui lên. Lại một lần nữa tôi đối đầu với Diệp Ly một cách thầm lặng. Tôi cùng cô ấy chờ người tiếp theo đến. Hôm đó thật may mắn, khoảng hơn mười một giờ có một người đàn ông dắt theo một cô bé đến nhờ Diệp Ly làm gia sư. Tôi thầm cảm thấy mình đã bị thiệt, đáng nhẽ không nên nghe lời Diệp Ly, 20 tệ mà đã vội vàng đồng ý rồi.